2023 rok na litewskim podwórku
Szczyt NATO, afera paragonowa, zaskakujące głosowania i niekoniecznie chwalebne momenty.
2023 rok zostanie w pamięci Litwinów jako rok “afery paragonowej”. Wiosną dziennikarz Andrius Tapinas upublicznił informacje o tym, jak samorządowcy i urzędnicy wydają publiczne pieniądze na prywatne rzeczy.
Nazwa afery pochodzi od sposobu rozliczania wydatków - na podstawie paragonów radni miejscy, merowie i ich zastępcy mogli rozliczać wydatki związane z pełnieniem swoich funkcji, pokrywane z publicznej kasy. Okazało się jednak, że na tych paragonach znalazły się m.in. paliwo do prywatnych samochodów, prywatne obiady czy komputery dla dzieci. Skala nadużyć okazała się być ogromna i,cytując badania opinii publicznej, afera rozczarowała i podkopała zaufanie obywateli do lokalnych władz (47% respondentów).
Poza tym, 2023 rok przyniósł Litwie:
Przegraną Litwy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w sprawie wytoczonej przez autorkę książki dla dzieci. Neringa Macatė w 2014 roku wydała książkę z bajkami o relacjach osób tej samej płci. Po wzmożonej krytyce, wydawca wycofał książkę określając ją ”zaangażowaną propagandą homoseksualizmu”. Książka po jakimś czasie wróciła do sprzedaży, ale już z informacją, że “może mieć niekorzystny wpływ na osoby poniżej 14. roku życia”. Wyrok Trybunału zapadł w styczniu 2023 - sąd uznał, że Litwa bezzasadnie ograniczyła swobodę wypowiedzi i wolność słowa. Sama autorka nie doczekała wyroku, zmarła dwa lata temu.
Ilustracja z “zakazanej” książki, „Gintarinė širdis“ Uchwalenie przez sejm ustawy legalizującej push-backi na granicy państwowej w trakie stanu nadzwyczajnego i stanu wyjątkowego. W 2023 roku służby graniczne zawróciły na litewskiej granicy 2.615 osób. Liczby te znamy dzięki codziennym komunikatom, publikowanym na wzór regularnych informacji z okresu pandemii koronawirusa.
Wyrok Sądu Konstytucyjnego o tym, że przymusowe zamykanie nielegalnie przekraczających granicę migrantów w centrach rejestracyjnych jest niekonstytucyjne.
Szczyt NATO w Wilnie oraz porozumienie z Niemcami o rozmieszczeniu stałej brygady Bundeswery na Litwie. Podczas szczytu w Wilnie działo się wiele i ciekawie. Turcja zgodziła się na członkostwo Szwecji w NATO, a Biden spotkał się z mieszkańcami miasta (na spotkanie przyszło parę tysięcy osób). O przygotowaniach do szczytu pisałam tu:
Ograniczenie ruchu osobowego między Litwą a Białorusią - Litwa zamknęła dwa uczęszczane przejścia graniczne, zniechęcając mieszkańców przygranicznych terenów do tanich zakupów po białoruskiej stronie. Decyzją władz białoruskich, obywatele Litwy mogą wjeżdżać do Białorusi bez wizy, z czego wielu chętnie korzystało.
Zakaz hodowli zwierząt futerkowych od 2027 roku.
Reformę podatkową, którą po wielu gorących dyskusjach zdecydowano odłożyć w czasie.
Sukces podróżnika Aurimasa Valujavičiusa - Valujavičius został pierwszym Litwinem, który samotnie przepłynął Atlantyk z Europy do Ameryki Północnej jednoosobową łodzią wiosłową. Osiem tysięcy kilometrów pokonał w cztery miesiące.
750 zgłoszeń o podłożonych bombach w szkołach i przedszkolach. Zmasowana akcja sparaliżowała pracę wielu placówek oświatowych w październiku. Na szczęście wszystkie zgłoszenia były fałszywe. Służby potwierdziły, że była to akcja zorganizowana przez “wrogie państwa”. Policja przygotowała zalecenia, jak należy się zachować w sytuacji podobnych gróźb.
Rekordową liczbę mieszkających na Litwie obcokrajowców - po raz pierwszy w historii liczba ta przekroczyła 200 tys. osób.
Uruchomienie największego w krajach bałtyckich zakładu remontowego “Vilkas” dla sprzętu wojskowego.
W 2023 roku swoje posady i mandaty za korupcję, seks z nieletnimi, mobing, kupowanie głosów, jazdę po spożyciu tracili posłowie, urzędnicy, ambasadorowie. Jednocześnie w grudniu sejm nie uchylił mandatu Vytautasa Gapšysa, który od listopada odbywa karę 4,5 roku więzienia za korupcję polityczną (tzw. sprawa MG Baltic). Wynik głosowania zaskoczył wszystkich. Sejm będzie musiał teraz zmierzyć się z wizerunkowymi stratami oraz wymyślić, w jaki sposób parlamentarzysta będzie mógł wykonywać swoją pracę, a dla samego Gapšysa otwierają się nowe możliwości dot. kasacji jego wyroku.
Co przyniesie 2024 rok? Na pewno sporo emocji przedwyborczych. W maju czekają nas wybory prezydenckie, w czerwcu do PE, a jesienią też parlamentarne. Odbędzie się też referendum o podwójnym obywatelstwie. Na tapecie pozostaje temat Białorusi i Białorusinów w kraju (temat ten dużo bardziej obecny niż w Polsce), ostatnio pojawiła się też kwestia obowiązku znajomości języka litewskiego przez mieszkających na Litwie obcokrajowców - pytanie czy taki obowiązek zostanie w jakiś sposób ustanowiony. Ciekawe, czy i jak będzie rezonować afera paragonowa w kampaniach wyborczych.
Tyle na dziś! Życzę dobrego początku roku,
A.